اعلام تغییر ناگهانی 10سفیر در ماه‌های پایانی دولت کمی سؤال‌برانگیز به‌نظر می‌رسد. مخصوصا اینکه در میان سفرایی که مشمول این تغییرات شده‌اند نام محمد مهدی زاهدی، وزیر سابق علوم و نماینده فعلی مجلس نهم که علی‌القاعده جهت شرکت در انتخابات مجلس باید سال گذشته استعفا داده باشد دیده می‌شود. اینکه چطور سفارتخانه ایران در کشور مالزی قریب به یک سال بدون سفیر مانده است و نیز میزان توجه دولت به موضوع تخصص سفرا سؤالاتی بود که سبب شد تا به سراغ حشمت‌الله فلاحت‌پیشه نماینده سابق مجلس هشتم برویم.
- سفرا در ایران چگونه انتخاب می‌شوند؟
انتخاب سفرا باید براساس تخصص‌های مورد نیاز در عرصه دیپلماسی و تضمین منافع کشور در کشور بیگانه صورت بگیرد. آنچه مشخص است نصب سفرا در ایران در دولت‌های مختلف هرگز خالی از انتقاد نبود چون اصولا در کشور ما سفارت به‌عنوان بخشی از نظام جزا و پاداش دولت محسوب می‌شود. یعنی دولت‌ها وقتی می‌خواهند برخی افراد را تشویق کنند آنها را سفیر می‌کنند. به همین‌خاطر است که در ابتدا و انتهای فعالیت‌های هر دولت شاهد تغییرات گسترده در سفارتخانه‌های کشورمان هستیم.
به علاوه بسیاری از کسانی که به سمت سفارت منصوب می‌شوند روند رسیدن به جایگاه و مقام دیپلماتیک را طی نکرده‌اند. چون سفیر باید کسی باشد که به درجه بالایی از دانش و توان دیپلماتیک رسیده باشد اما ما شاهد انتخاب خلق‌الساعه برخی افراد به سمت سفارت هستیم. اتفاقا در شرایط کنونی باید موضوع انتخاب سفرا با حساسیت‌های بیشتری دنبال شود چون کشور در شرایط بین‌المللی خاصی است که نیازمند توجه و حساسیت بیشتر است.
- این تخصص‌ها کدامند و چگونه باید تشخیص داده شود؟
زمانی که دانشکده روابط بین‌الملل در وزارت امور خارجه تأسیس شد تا دانش‌آموختگان این دانشکده بتوانند در حوزه دیپلماسی حضور پیدا کنند و ضمن اینکه قرار بود نمایندگان دیپلماتیک کشور از میان دانش‌آموختگان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل انتخاب شوند اما عملا این موضوع در دولت‌های مختلف رعایت نشد. چون سفارت به‌عنوان یک پسا لوکس در ایران شناخته می‌شود و قربانی نظام جزا و پاداش دولت‌ها شده است، به همین خاطر الان میزان تغییر و جابه‌جایی سفیران در ایران در مقایسه با سایر کشور‌ها قابل توجه است.
- عکس این هم صادق است؟ یعنی ممکن است برخی مسئولین به‌دلیل دیگری به سمت سفیر منصوب شوند؟
بله بعضی از مسئولین هم چون پستی ندارند به سمت سفیر منصوب می‌شوند. من حتی معتقدم یک وزیر هم هیچ توجیحی ندارد که بعد از عزل به‌عنوان سفیر انتخاب شود چون تخصص‌هایی که برای سفارت لازم است با تخصص‌هایی که لازمه وزارت است تفاوت دارد.
- آیا نظارتی بر عملکرد سفرا وجود وارد؟
به هر حال مجلس می‌تواند بر عملکرد سفرا نظارت داشته باشد منتها نوع نظام سفارتی ما متفاوت از برخی کشور‌هاست. به‌عنوان مثال در آمریکا سفرا باید در کمیسیون روابط خارجی سنا رأی بیاورند اما در ایران این مکانیسم وجود ندارد و خود نظارت هم چون پر هزینه است انجام نمی‌شود. وقتی دیپلمات در یک کشور حضور پیدا می‌کند باید مراحل توریستی کار را گذرانده باشد اما ما شاهد هستیم که خیلی اوقات دیپلماسی و توریسم در ایران نوعی آمیختگی پیدا می‌کند و افرادی که به‌عنوان سفیر در یک کشور معرفی می‌شوند به جای اینکه بر سیاست‌های آن کشور در قبال کشورمان اثرگذاری داشته باشند اثرپذیر می‌شوند و عملا تبدیل به توریست می‌شوند.
- اما می‌شود بدون سفر به کشور‌های دیگر بر عملکرد سفرا نظارت داشت و از آنها گزارش عملکرد خواست.
بله اما متأسفانه در خود مجلس و کمیسیون سیاست خارجه هم ضعف تخصص در زمینه دیپلماتیک مشهود است.
